Αρωματικά και φαρμακευτικά φυτά: Η ανάγκη για καινοτομία
Αθήνα, Ελλάδα -- Το πρόγραμμα των εκπαιδευτικών σεμιναρίων με αντικείμενο τα Φαρμακευτικά και Αρωματικά Φυτά (Α.Φ.Φ), το οποίο υλοποιείται από το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών (Γ.Π.Α.), στο πλαίσιο του προγράμματος «Νέα Γεωργία για τη Νέα Γενιά» μόλις ξεκίνησε τη δεύτερη του φάση. Με υπεύθυνη τη Φάλια Οικονόμου, καθηγήτρια στο Τμήμα Επιστήμης Φυτικής Παραγωγής του ΓΠΑ, το διετές εκπαιδευτικό πρόγραμμα υιοθέτησε αγροκτήματα σε τέσσερις περιοχές της Θεσσαλίας: στη Λάρισα, την Βρύναινα Αλμυρού κοντά στον Βόλο, τα Φάρσαλα, και το Γραμματικό κοντά στην Καρδίτσα.
Αρωματικά και φαρμακευτικά φυτά: ιδιότητες και ανάγκη για καινοτομία
Τα αρωματικά και φαρμακευτικά φυτά αποτελούν πολλά υποσχόμενες καλλιέργειες για την ελληνική αγροτική οικονομία. Υπάρχει μεγάλη ζήτηση για αυτά από φαρμακευτικές εταιρείες λόγω των διαφόρων οφελών τους για την υγεία, και το ελληνικό κλίμα ευνοεί την παραγωγή προϊόντων υψηλής ποιότητας αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών. «Κατά τη γνώμη μου, η έρευνα για τα αρωματικά και φαρμακευτικά φυτά δεν διαχέεται, οπότε η προηγμένη γνώση και τα αποτελέσματα των πειραμάτων μας δεν βελτιώνουν τις αποδόσεις των αγροτών ή την ποιότητα των προϊόντων τους», δήλωσε η Φάλια. «Το σημαντικότερο είναι ότι οι αγρότες δεν έχουν πρόσβαση στην καινοτομία στον τομέα των αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών, που αποτελεί προαπαιτούμενο από τα διεθνή πρότυπα της αγοράς». Ως απάντηση, η Φάλια σχεδίασε ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα που θα δώσει τη δυνατότητα σε νέους αγρότες να μάθουν όλα όσα χρειάζονται για το αρωματικά και φαρμακευτικά φυτά από το αγρόκτημα ως την αγορά, ώστε να καθιερωθεί ο εν λόγω τομέας με βιώσιμο τρόπο.
Φάση 1: Θεωρητική και Πρακτική Εκπαίδευση
Πέρυσι, το Γ.Π.Α. εκπαίδευσε 60 αγρότες και νέους από τις τέσσερις περιοχές της Θεσσαλίας που ενδιαφέρονταν να αναπτύξουν τα αρωματικά και φαρμακευτικά φυτά. Οι ωφελούμενοι έλαβαν 54 ώρες θεωρητικής εκπαίδευσης και 54 ώρες πρακτικής εκπαίδευσης, οι οποίες περιελάμβαναν οδηγίες για γεωργικά θέματα (αναπαραγωγή, λίπανση, άρδευση, έλεγχο ζιζανίων), θέματα επεξεργασίας (συγκομιδή και ξήρανση), την κατάστρωση επιχειρηματικού σχεδίου και το μάρκετινγκ. «Τα περισσότερα από τα δεδομένα της καλλιέργειας προέρχονται από τα πειράματά μας στο Γ.Π.Α.», δήλωσε ο Πέτρος Βαχαμίδης, δάσκαλος στο πρόγραμμα. «Τα βιβλία δεν δίνουν πάντα ολόκληρη την εικόνα».
Η έλλειψη πιστοποιημένου φυτικού υλικού είναι ένα από τα σοβαρότερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι Έλληνες αγρότες. Αντί να αναπαράγουν τις καλλιέργειες τους από πιστοποιημένα μητρικά φυτά των οποίων η γενετική ταυτότητα έχει επαληθευθεί από το κράτος, οι αγρότες χρησιμοποιούν άγριους τύπους τσαγιού του βουνού, χαμομηλιού και ρίγανης. Οι αγρότες στην Ελλάδα, για να έχουν μια ουσιαστική παραγωγή των ΑΦΦ που πληροί με συνέπεια τα διεθνή πρότυπα ποιότητας, πρέπει να καλλιεργούν πιστοποιημένες ποικιλίες. «Ένας από τους ωφελούμενούς μας σχεδιάζει να πιστοποιήσει ένα συγκεκριμένο είδος τσαγιού του βουνού», δήλωσε ο Πέτρος. «Για να το πράξει, πρέπει να επιβεβαιώσει ότι το γενετικό υλικό είναι γνήσιο, να εξετάσει την ομοιομορφία, την ποιότητα και το δυναμικό απόδοσής του, και να αποδείξει πειστικά ότι είναι καλύτερο από άλλες ποικιλίες του φυτού Sideritis».
Καλλιέργεια ρίγανης: Βέλτιστες πρακτικές
Για καλλιέργειες όπως ρίγανη που καλλιεργούνται για τα αιθέρια έλαιά τους, οι αγρότες πρέπει να παραδώσουν τις καλλιέργειες τους σε μια εταιρεία απόσταξης και να πιστοποιήσουν το προϊόν τους με χημειότυπο. Αυτή η πιστοποίηση της χημικής σύστασης απαιτείται για να ανταποκρίνεται το προϊόν στα βιομηχανικά πρότυπα. Για παράδειγμα, στην περίπτωση της ρίγανης η κύρια ουσία είναι η καρβακρόλη. Η ποσότητα και η ποιότητα της καρβακρόλης στο φυτό εξαρτάται από την ποικιλία αλλά επηρεάζεται επίσης από τις γεωργικές πρακτικές όπως το έδαφος, η λίπανση, και ο χρόνος συγκομιδής. Η ρίγανη δεν χρειάζεται νερό ή λίπασμα, οπότε αν οι αγρότες προσθέσουν μεγάλη ποσότητα είτε από το ένα είτε από το άλλο, η καλλιέργεια παράγει λιγότερη καρβακρόλη. Το πρόγραμμα διδάσκει στους αγρότες πώς να αποκτήσουν την πιστοποίηση και επίσης τις καλύτερες πρακτικές καλλιέργειας για να αποκτήσουν έναν τυπικό χημειότυπο.
“Επισκεπτόμασταν τα χωράφια των ωφελουμένων τις Παρασκευές και τα Σάββατα», δήλωσε η Φάλια. «Οργανώσαμε επίσης εκδρομές στα βουνά για να εντοπίσουμε άγριες ποικιλίες και επισκεφθήκαμε πιστοποιημένα θερμοκήπια και εταιρείες βιομηχανικής απόσταξης». Τώρα η Φάλια διευθύνει αυτή τη φάση του προγράμματος σε 15 νέους ωφελούμενους στα Τρίκαλα.
Φάση 2: Ανάπτυξη ενός προϊόντος
Στο τέλος της πρώτης φάσης, το Γ.Π.Α. αξιολόγησε την αρχική ομάδα των ωφελουμένων, ζητώντας τους να καταστρώσουν ένα επιχειρηματικό σχέδιο. Στη συνέχεια, η Φάλια και οι συνεργάτες της επέλεξαν πέντε ωφελούμενους από κάθε περιοχή για να συμμετάσχουν στη δεύτερη φάση του προγράμματος, η οποία διαρκεί μέχρι τον Οκτώβριο. Οι ωφελούμενοι σε κάθε περιοχή θα συνεργαστούν μαζί και με καθηγητές οικονομικών από το Γ.Π.Α. για να παράγουν ένα καινοτόμο προϊόν από τα αρωματικά και φαρμακευτικά φυτά που θα προωθήσουν στην αγορά. «Κατά τη διάρκεια αυτής της διαδικασίας, οι ωφελούμενοι θα λάβουν προηγμένη εκπαίδευση από καθηγητές και βιομηχανίες με ηγετική θέση όπως η APIGEA και η APIVITA, και θα τους βοηθήσουμε να λύσουν τα προβλήματά τους», δήλωσε ο Πέτρος. «Θα πρέπει να ερευνήσουν την αγορά και τις ανάγκες της αγοράς για να πουλήσουν το προϊόν τους με κέρδος στο τέλος».
Οι παραγωγοί τσαγιού Χρήστος Μυλωνάς και Τάσος Χριστόπουλος ήταν δύο από τους πέντε που επιλέχθηκαν στη Βρύναινα Αλμυρού για να συνεχίσουν στη δεύτερη φάση του προγράμματος. Προτίθενται να παράγουν κάψουλες με ειδικά μείγματα τσαγιού του βουνού και άλλων τοπικών αρωματικών βοτάνων που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε μηχανή εσπρέσο. Σήμερα πειραματίζονται με διάφορους συνδυασμούς τσαγιού του βουνού με μέλι, μέντα, χαμομήλι, φρούτα, και άλλα συστατικά από το χωριό τους. «Η ομάδα στη Λάρισα θέλει να παράγει ένα λάδι με αρωματικά φυτά όπως το χαμομήλι», δήλωσε η Φάλια. «Συζητήσαμε τις δυνατότητες της περιοχής τους και την τοπική φαρμακευτική χλωρίδα».
Προκλήσεις για νέους αγρότες
Αυτοί οι ωφελούμενοι μπήκαν στο πρόγραμμα ως αγρότες, αλλά περιμένω να βγουν έξω ως επιχειρηματίες», δήλωσε ο Πέτρος. «Οι περισσότεροι αγρότες στην Ελλάδα δεν εμπιστεύονται τη νέα τεχνολογία. Δεν έχουν καν διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. Λοιπόν, πώς να τους μιλήσεις για τη γεωργία ακριβείας; Όμως η νέα γενιά είναι άλλη ιστορία. Έχουν μεγαλώσει με την τεχνολογία και είναι πρόθυμοι να απορροφήσουν νέες προοπτικές, νέους τρόπους σκέψης. Αυτή η γενιά παραγωγών θα είναι επίσης πιο φιλική προς το περιβάλλον, ικανή για κερδοφόρα δραστηριότητα΄ η βιωσιμότητα είναι ένας μεγάλος στόχος για μας».
“Το μακροπρόθεσμό μας όραμα είναι να οργανώσουμε τον κλάδο και να δημιουργήσουμε ένα δίκτυο αγροτών που θα συνεχίσουν να τον αναπτύσσουν, εκμεταλλευόμενοι τις πολλές ευκαιρίες που υπάρχουν στην ελληνική και ευρωπαϊκή αγορά γι΄ αυτά τα προϊόντα», δήλωσε η Φάλια. «Θα τους βοηθήσουμε να παράγουν ένα προϊόν, και στη συνέχεια οι ίδιοι αγρότες μπορούν να συνεργαστούν μεταξύ τους για να παράξουν ένα άλλο και άλλο. Τα αρωματικά και φαρμακευτικά φυτά προσφέρουν τόσες πολλές δυνατότητες· φαρμακευτικά και καλλυντικά προϊόντα, συνεργασίες με τυροκομεία για την παραγωγή τυροκομικών προϊόντων. Απλώς οι αγρότες πρέπει να συνεχίσουν να αναπτύσσουν και να καινοτομούν τα πιστοποιημένα τοπικά είδη τους”.
