Αγροτική έρευνα και διασφάλιση ποιότητας αγροτικών προϊόντων
Γνωρίστε τoν Σέρκο
ΟΣέρκο Χαρουτουνιάν είναι Καθηγητής Χημείας και Αντιπρύτανης Ακαδημαϊκών, Διοικητικών και Φοιτητικών Υποθέσεων του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΓΠΑ). Πρόσφατα ανέλαβε και καθήκοντα επιστημονικού υπευθύνου στο ΓΠΑ για το πρόγραμμα «Νέα Γεωργία για τη Νέα Γενιά» (ΝΓΝΓ).
Το διάστημα 2013-2015 ήταν Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του Ελληνικού Γεωργικού Οργανισμού ΔΗΜΗΤΡΑ (ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ), του μεγαλύτερου αγροτικού οργανισμού της Ελλάδας, με αρμοδιότητες την αγροτική έρευνα, την κατάρτιση-εκπαίδευση στον αγροτικό τομέα, τον έλεγχο και τη διασφάλιση της ποιότητας των αγροτικών προϊόντων, όπως και όλους τους ελέγχους στο κύκλωμα κρέας και γάλα.
Με επιστημονικό υπόβαθρο την επιστήμη της Χημείας, ο Σέρκο έχει ως κύριο ερευνητικό αντικείμενο τη βιοϊατρική έρευνα με εξειδίκευση τη μελέτη των οιστρογόνων ορμονών και την ανάπτυξη νέων αντικαρκινικών φαρμάκων. Απέκτησε τον τίτλο του διδάκτορα στο ΓΠΑ, σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο του Illinois, ίδρυμα στο οποίο επέστρεψε αργότερα ως μεταδιδακτορικός ερευνητής (1985-87) και επισκέπτης καθηγητής (1992-93). Όταν τον επισκέφθηκα στο γραφείο του στο ΓΠΑ, είδα το διάγραμμα του ακαδημαϊκού γενεαλογικού του δένδρου, το οποίο περιλαμβάνει όλους τους μέντορές του που ξεκινούν από τους Ιταλούς γιατρούς του 15ου αιώνα και τους Γάλλους φαρμακοποιούς του 17ου αιώνα.
«Συχνά αναφέρω στους φοιτητές μου: Σε 30 χρόνια, το 62% των θέσεων εργασίας θα αφορά ειδικότητες που σήμερα δεν μπορούμε καν να φανταστούμε. Χωρίς ένα στέρεο επιστημονικό υπόβαθρο, δεν θα είναι δυνατόν να επιτύχετε. Έτσι, οι σπουδές σε βασικές επιστήμες όπως η Χημεία, αποτελεί το καλύτερο εργαλείο για να έχετε τη δυνατότητα να παρακολουθήσετε τις εξελίξεις». Ο Σέρκο μου μίλησε για τον πατέρα του, ο οποίος ξεκίνησε να εργάζεται ως ηλεκτρολόγος στις αρχές της δεκαετίας του '50. Αρχικά επισκεύαζε τζούκμποξ και μετά ραδιόφωνα. Στη συνέχεια ήρθαν τα τρανζίστορ, μετά η τηλεόραση -αρχικά η ασπρόμαυρη, έπειτα η έγχρωμη- και τώρα οι σύγχρονες με την επίπεδη οθόνη. «Εάν είχε μάθει μόνο το τζούκμποξ, θα είχαμε πεθάνει από την πείνα!» τόνισε ο Σέρκο. Μου φαίνεται ότι έχει κληρονομήσει την όρεξη του πατέρα του για τις προκλήσεις και τις γνώσεις. Πρόσφατα άλλαξε Τμήμα και εντάχθηκε στο Τμήμα Επιστήμης Ζωικής Παραγωγής και Υδατοκαλλιεργειών. Πλέον, εκτός από τις βιοϊατρικές εφαρμογές της οργανικής χημείας, τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα περιλαμβάνουν τα φυσικά προϊόντα, το μετριασμό της κλιματικής αλλαγής καθώς και την ανάδειξη και πιστοποίηση των ελληνικών παραδοσιακών αγροτικών προϊόντων.
«Η Ελλάδα δεν έχει τη δυνατότητα να παράγει μεγάλες ποσότητες από τα προϊόντα της», ανέφερε ο Σέρκο. «Οι παραγωγές είναι μικρές. Ένα μεσαίας τάξης οινοποιείο στην Ελλάδα παράγει 150.000 φιάλες, ενώ ένα αντίστοιχο στην Καλιφόρνια παράγει 3-5 εκατομμύρια φιάλες. Καταλαβαίνετε τη διαφορά στην οικονομία κλίμακος και τις επιπτώσεις στην τελική τιμή. Δεν είναι δυνατόν να τους ανταγωνιστούμε στις τιμές. Έτσι, είναι επιτακτική ανάγκη να επενδύσουμε στην ποιότητα και τη μοναδικότητα των προϊόντων μας».
Το Κρασί, η Φάβα, και το Τοματάκι της Σαντορίνης
Ο Σέρκος έχει εργαστεί πολύ για τη μελέτη και ανάδειξη των τοπικών προϊόντων της Σαντορίνης. Παρότι το ιδιαίτερο εδαφοκλιματικό περιβάλλον του νησιού (ηφαιστειακό έδαφος, μεγάλη ηλιοφάνεια, ελάχιστοι υδατικοί πόροι και δυνατοί άνεμοι) δεν είναι ευνοϊκό για τη γεωργία, όμως προσφέρει ορισμένα σημαντικά πλεονεκτήματα που κυρίως σχετίζονται με την ανάπτυξη των φυτών σε συνθήκες stress. Για να ανταπεξέλθουν τα φυτά στις δυσμενείς αυτές συνθήκες παράγουν δευτερογενείς μεταβολίτες, ουσίες με σημαντική βιοδραστικότητα. Για παράδειγμα, τα σταφύλια της Σαντορίνης είναι ιδιαίτερα πλούσια σε πολυφαινόλες, οι οποίες είναι γνωστό ότι επιδεικνύουν σημαντική αντιοξειδωτική δράση και χρησιμοποιούνται ευρύτατα για την παραγωγή μιας μεγάλης ποικιλίας καλλυντικών, φαρμάκων και συμπληρωμάτων διατροφής. Αντίστοιχα, και τα κρασιά τις Σαντορίνης είναι πολύ πλουσιότερα σε πολυφαινόλες σε σύγκριση με τα κρασιά άλλων περιοχών.
Επειδή η Σαντορίνη, λόγω γεωμορφολογίας, δεν μπορεί να υποστηρίξει την εκτεταμένη εκτροφή αιγοπροβάτων οι κάτοικοί της καλλιεργούν παραδοσιακά τη φάβα ως πηγή πρωτεϊνών. Παρότι ως φυτό η φάβα καλλιεργείται σε πολλά μέρη, η ποικιλία που καλλιεργείται στη Σαντορίνη (Lathyrus clymenum) είναι μοναδική, διαφορετική από τις υπόλοιπες. Είναι μια αρχαία ποικιλία, πλούσια σε πρωτεΐνες, η οποία θεωρείτο ότι είχε εξαλειφθεί. Όμως, η ανακάλυψη υπολειμμάτων φάβας στον προϊστορικό οικισμό στο Ακρωτήρι, τον αρχαίο μινωικό οικισμό που καταστράφηκε τον 16ο αιώνα π.Χ. από την έκρηξη του ηφαιστείου της Σαντορίνης, έδωσε την ευκαιρία να πιστοποιηθεί ότι είναι το ίδιο με αυτό που και σήμερα καλλιεργείται στο νησί. Η φάβα Σαντορίνης βράζει πιο γρήγορα, έχει μια μαλακή, ελαφριά υφή και οργανοληπτικά μια ιδιαίτερη ελαφρά γλυκιά γεύση. Έτσι, και η τιμή της είναι πολύ διαφορετική σε σχέση με τις υπόλοιπες ποικιλίες.
Τέλος, το τοματάκι της Σαντορίνης λόγω του ιδιαίτερου εδάφους της έχει μια πολύ γλυκύτερη γεύση και σημαντικά μεγαλύτερο περιεχόμενο σε σύγκριση με αντίστοιχα που καλλιεργούνται στην ηπειρωτική Ελλάδα.
Ο Σέρκο έχει επίσης ασχοληθεί για την ανάδειξη και πιστοποίηση ποικίλων Ελληνικών αγροτικών προϊόντων, όπως το τσίπουρο Τύρναβου, το βατικιώτιο κρεμμύδι και τυριών της κεντρικής και βόρειας Ελλάδος (Τσαλαφούτι, Κασκαβάλ, σαρδέλα Καλλονής).
Μελέτη-Αξιοποίηση της Γνώσης των Αρχαίων Ελλήνων
Μεταξύ άλλων, ενδιαφέρεται και για τη γνώση των αρχαίων Ελλήνων στις φαρμακευτικές χρήσεις των φυτών. Η ερευνητική του ομάδα έχει διεξάγει έρευνα για το έργο του Διοσκουρίδη, ενός Έλληνα γιατρού του 1ου αιώνα μ.Χ., ο οποίος μελέτησε τα φαρμακευτικά φυτά και τα φαρμακευτικά σκευάσματα που μπορεί να ληφθούν από αυτά. Με βάση τα αρχαία κείμενα, η ομάδα του Σέρκο δημοσίευσε το 2015σε έγκριτο διεθνές επιστημονικό περιοδικό την πρώτη παγκοσμίως εργασία που αφορά την αντιστοίχιση των σύγχρονων φυτών με αυτά που αναφέρονται στα κείμενα του Διοσκουρίδη. Σήμερα, ασχολείται με τη μελέτη των σκευασμάτων αυτών, αλλά και την παραγωγή τους με τη χρησιμοποίηση συγχρόνων τεχνικών. Η γνώση που αποκτήθηκε από τις μελέτες αυτές βοήθησε τον Σέρκο στην υλοποίηση του χρηματοδοτούμενου από την ΕΕ έργου LIFE-CONOPS, που αφορά την καταπολέμιση των νέων ειδών κουνουπιών που έχουν εισβάλλει σε Ελλάδα και Ιταλία λόγω της κλιματικής αλλαγής. Με βάση τη γνώση των αρχαίων Ελλήνων ότι το ξύλο του κέδρου (juniperus) δεν προβάλλεται από τα έντομα, η ερευνητική ομάδα του Σέρκο μελέτησε όλα τα είδη κέδρου (juniperus) της Ελλάδας και ανέπτυξε ένα νέο απωθητικό κουνουπιών που αναμένεται να κυκλοφορήσει το επόμενο καλοκαίρι.
«Ξεκίνησα στο Γ.Π.Α. ως επιστημονικός συνεργάτης το 1981. Φέτος είναι το 38ο έτος διδασκαλίας μου», ανέφερε ο Σέρκο. «Όταν αναφέρω στους φοιτητές μου πόσο καιρό υπηρετώ στο Γ.Π.Α., απλώς με κοιτάζουν άφωνοι».
Ο Σέρκο θα προσπαθήσει να κάνει το μέρος του προγράμματος «Νέα Γεωργία για τη Νέα Γενιά» που υλοποιεί το Γ.Π.Α., αποτελεσματικότερο και ανοικτό σε νέες δραστηριότητες. Στο πλαίσιο αυτό συνεργάζεται με τον Καθηγητή κ. Γεώργιο Παπαδάκη από το Τμήμα Αξιοποίησης Φυσικών Πόρων και Γεωργικής Μηχανικής του ΓΠΑ. «Ο Γεώργιος ειδικεύεται στην ενεργειακή απόδοση, τη σύγχρονη βιώσιμη γεωργία και τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας αντικείμενα που θα συμβάλουν στην προώθηση της καινοτομίας στο πρόγραμμα», ανέφερε ο Σέρκο.
